فیلم | روش‌های تدبر در قرآن / تکنیکی به نام اطلاق و تقیید
پژوهشگر علوم قرآنی در بخش دیگری از سلسله برنامه‌های «تدبر در قرآن کریم» ضمن اشاره به برخی مطلقات قرآنی، به شرح تکنیکی به نام اطلاق و تقیید پرداخت.
به گزارش ایکنا، اسماعیل عاکفی، پژوهشگر علوم قرآنی، در دوازدهمین جلسه روش‌های تدبر در قرآن به بیان یکی دیگر از تکنیک‌های تدبر در قرآن پرداخته که متن و فیلم آن در ذیل آمده است؛
«بسم‌الله الرحمن الرحیم»
تکنیکی در بحث تدبر در قرآن کریم به نام اطلاق و تقیید جود دارد، مطلق گویی و مقیدگویی؛ یعنی گاهی حکمی را به طور کلی می‌گوییم و اگر بخواهیم به طور غیرکلی آن حکم را بگوییم باید آن مورد خاص را مشخص کنیم.
مثلاً وقتی می‌گوییم «أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ» از خدا و از رسول خدا اطلاعت کنید، یک سؤال مطرح می‌شود و آن هم اینکه چه کسی باید اطلاعت کند؟ جواب کلمه «همه» است. چگونه متوجه شدیم که منظور همه است، جواب این است که وقتی نگفته باشد چه کسی اطاعت را به عمل بیاورد لابد منظور این است که همه اطاعت کنند.
پرسیده می‌شود: «اطِيعُوا» فعل جمع مذکر است و منظور مردها هستند؛ یعنی به نظر شما قرآن می‌خواهد بگوید که زن‌ها حرف پیغمبر(ص) را گوش نکنند. یا جای دیگر می‌فرماید: «أَقِيمُوا الصَّلاةَ» یعنی نماز را به پای دارید، آیا اینجا هم می‌خواهد بگوید زن‌ها نماز را برپا نکنند، آیا منظور قرآن این است؟
معمولاً در زبان و ادبیات عرب آنجایی که بین مرد و زن حکم مشترک وجود دارد موارد مطرح شده با جمع مذکر بیان می‌شود و چون زبان قرآن زبان عربی است و زبان جدیدی برای فرستادن قرآن تولید نشده است، احکام فوق این‌گونه بیان شده است. بنابراین با توجه به اینکه در زبان عربی احکام بین زن و مرد مشترک و با یک کلمه به کار می‌رود در قرآن هم این‌گونه شده است.
لذا زمانی که می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اقیموا الصلاة» ای کسانی که ایمان آورده‌اید نماز را به پای دارید. نمی‌خواهد بگوید به زن‌ها کار نداریم، وقتی این جمله گفته می‌شود؛ یعنی ای خانم‌هایی که اهل ایمان هستید شما هم نماز را به پای دارید.
قرآن در جای دیگر می‌فرماید: «وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا» منظور این نیست که ای مردها به زنا نزدیک نشوید و نباید بگوییم چون «تقربوا» فعل جمع مذکر است پس فقط این آیه برای مردها بیان شده است، وقتی چنین عملی برای مرد نباید صورت بگیرد برای طرف مقابل که یک زن است نیز نباید صورت بگیرد.
یا اینکه قرآن در مورد بهشت می‌فرماید در بهشت به مؤمنین یک سری امکانات داده می‌شود، این نیز با جمع مذکر بیان شده است، نه اینکه منظور این باشد اگر زن مؤمن بود در بهشت هیچ امکاناتی به او تعلق نمی‌گیرد.
در آیه «لَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ» نیز منظور این نیست که فقط مردها مال یتیم را نخورند و یا زن‌ها حق داشته باشند مال یتیم را چپاول کنند. پس این را یاد بگیریم از باب اطلاق برخی احکام که مطرح می‌شود با یک ضمیر مشترک گفته می‌شود.
انتهای پیام
